Ustawa o zawodzie farmaceuty wprowadza kluczowe zmiany dla przedstawicieli tego zawodu. Jesteś farmaceutą? Sprawdź, jakie uprawnienia uzyskali farmaceuci w Polsce.
W kwietniu 2021 roku weszła w życie ustawa o zawodzie farmaceuty. Dlaczego uchwalona w grudniu 2020 roku ustawa jest przełomowa dla farmaceutów? Chociażby dlatego, że jest to pierwsza ustawa regulująca wykonywanie tego zawodu.
Dla porównania spójrzmy na inne zawody medyczne. Warunki wykonywania zawodu lekarza zostały określone względnie szybko po transformacji ustrojowej, czyli w 1995 roku. Za to ustawa regulująca zawód pielęgniarki i położnej została uchwalona w 2011 roku. Farmaceuci doczekali się “własnej” ustawy w 2021. Warto wspomnieć, że ratownicy medyczni wciąż muszą czekać na ustawę regulującą ich zawód.
Dlaczego powstała ustawa o zawodzie farmaceuty?
Uchwalenie ustawy o zawodzie farmaceuty jest efektem wieloletnich działań mających na celu zwiększenie znaczenia zawodu farmaceuty, a co za tym idzie umożliwienie mu udzielania fachowej pomocy pacjentom.
Aby zrozumieć znaczenie tych zmian prawnych, warto przeanalizować zmiany na rynku aptek zauważalne od końca XX wieku. Od 1998 roku stopniowo rosła liczba aptek. Jednak dominować zaczęły apteki należące do tzw. sieciówek, które mogły rywalizować o klienta, dzięki atrakcyjnym cenom leków i posiadaniu znacznego kapitału w spółkach. Zgodnie z ówczesnym prawem nie było wymogu posiadania wykształcenia farmaceutycznego celem uzyskania zezwolenia aptecznego. Każdy mógł założyć aptekę – niezależnie, czy posiadał wykształcenie branżowe czy np. specjalizował się w pieczeniu chleba. Biznes apteczny był dla “każdego”, kto miał fundusze, by wystartować z własną apteką.
Takie okoliczności sprawiły, że w Polsce pojawiało się coraz więcej sieci aptek nastawionych na zysk. Skoro wykształcenie farmaceutyczne nie było kluczowe dla prowadzenia tego biznesu, jego rola stopniowo traciła na znaczeniu. W skrajnych przypadkach farmaceuta miał przede wszystkim sprzedawać leki i skupiać się na zysku firmy. Zawód farmaceuty tracił na znaczeniu, a co gorsze – tracili na tym pacjenci. Oni również byli pomijanym elementem w tym równaniu nastawionym na zysk.
Dlatego pierwszym krokiem, walczącym z tym niekorzystnym dla pacjentów zjawiskiem, była nowelizacja ustawy farmaceutycznej z 2017 roku nazywana “Apteka dla aptekarzy”.
Nowelizacja zmieniła zasady działania branży farmaceutycznej. Od 2017 jedynie magister farmacji może otworzyć aptekę. To farmaceuta musi uzyskać tzw. zezwolenie apteczne, aby ruszyć z tym biznesem.
Jednak zawód farmaceuty wciąż potrzebował podstaw prawnych, by uzyskać większe znaczenie, samodzielność, ale także skonkretyzowane zasady odpowiedzialności. Dlatego powstała ustawa regulująca zawód farmaceuty.
Oto najważniejsze zmiany, które wprowadza ustawa o zawodzie farmaceuty:
1. Farmaceuta jest samodzielny – a zatem: niezależny.
Farmaceuta jako pracownik apteki nie jest związany poleceniem służbowym. Oznacza to, że właściciel czy przełożony nie może zmusić farmaceuty do wykonania czynności, która jego zdaniem jest niekorzystna dla pacjenta lub godzi w zasady wykonywania zawodu farmaceuty, również w wymiarze etycznym.
Jest to wyjątkowa sytuacja. To tzw. przepis szczególny w stosunku do przepisów kodeksu pracy, które wprost mówią o tym, że obowiązkiem pracownika jest wykonywanie obowiązków służbowych. Zawód farmaceuty został znacząco wyróżniony na tle innych zawodów.
2. Większe uprawnienia i odpowiedzialność farmaceuty.
Od kwietnia 2021 roku magistrowie farmacji mogą podać leki w sytuacji zagrożenia życia pacjenta.
Załóżmy, że nieświadomie zjadłeś/aś jedzenie, na które jesteś uczulony/a. Docierasz do apteki, jednak nie jesteś już w stanie podać sobie leku ratującego życie. Teoretycznie farmaceuta nie mógł Ci go podać. Dlaczego teoretycznie? Warto pamiętać, że każdy z nas zgodnie z artykułem 162 kodeksu karnego ma powszechny obowiązek pomocy w sytuacji zagrożenia życia. W przypadku nieudzielenia pomocy, podlegamy odpowiedzialności karnej. Często w praktyce za udzielenie pomocy uznaje się wezwanie pogotowia, jednak obecnie farmaceuta będzie mógł zrobić więcej – poda lek ratujący życie.
Oczywiście wraz z możliwością podawania leków pacjentom, wzrasta odpowiedzialność. Co, jeśli działanie leku pogorszy stan pacjenta? Każde dodatkowe uprawnienie niesie za sobą większą odpowiedzialność, o której farmaceuci muszą pamiętać.
3. Wprowadzenie usługi opieki farmaceutycznej.
Farmaceuci otrzymali nowy zakres uprawnień, które zdecydowanie zwiększą ich znaczenie w relacji: lekarz – pacjent – farmaceuta. Nowa usługa opieki farmaceutycznej pozwala farmaceucie, za zgodą pacjenta, otrzymać dostęp do listy wszystkich leków, które przyjmuje pacjent. Pacjenci przewlekle chorzy lub osoby starsze często przyjmują leki przepisane przez lekarzy różnych specjalizacji. Dzięki odpłatnej opiece farmaceutycznej pacjent otrzyma fachową pomoc dotycząca analizy licznie przyjmowanych leków, a także będzie mieć pewność, że połączenie przepisanych leków jest bezpieczne.
Pamiętajmy, że ustawa o zawodzie farmaceuty jest wciąż stosunkowo nowym tworem prawnym, więc najbliższe miesiące pokażą, jak taka opieka będzie funkcjonować. Czy farmaceuta będzie wykonywał tę opiekę w ramach swoich codziennych obowiązków? Niektórzy farmaceuci właśnie tego się obawiają. Czy farmaceuta będzie miał prawo założyć własną działalność gospodarczą specjalizującą się w oferowaniu opieki farmaceutycznej? Wkrótce się przekonamy, bowiem dyskusje na temat wykładni przepisów właśnie toczą się na najwyższych szczeblach.
4. Płatny urlop szkoleniowy dla farmaceutów.
Farmaceuci mają obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego. Muszą zdobywać punkty szkoleniowe, co jest stosunkowo rzadkim obowiązkiem wśród zawodów korporacyjnych, wymaganym choćby w gronie adwokatów i radców prawnych. Co ciekawe, ustawa z 2021 przyznała farmaceutom urlop szkoleniowy w wymiarze do 6 dni roboczych w roku, który jest płatny jak za urlop wypoczynkowy. Farmaceuta jest zobowiązany dostarczyć dokument potwierdzający udział w szkoleniu.
Urlop na szkolenia jest z pewnością “ukłonem ustawodawcy” w stronę farmaceutów. Dla porównania: radcy prawni muszą brać udział w szkoleniach w wolnym czasie. Nie przysługuje im z tego tytułu urlop szkoleniowy. Alternatywą dla szkoleń dla farmaceutów jest kształcenie podyplomowe, na które również można wykorzystać owe 6 dni płatnego urlopu szkoleniowego.
Czy ustawa o zawodzie farmaceuty zmieni… zawód farmaceuty?
Ustawa regulująca zawód farmaceuty daje solidne podstawy do zmian dla przedstawicieli tego zawodu. Ustawodawca dał farmaceutom większą samodzielność i szersze pole działania.
W najbliższych latach możliwa jest zmiana wizerunku zawodu farmaceutów. Istnieje szansa, że farmaceuta przestanie być w oczach opinii publicznej osobą realizującą receptę, a stanie się fachowcem czuwającym nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii.
—
Kancelaria Radców Prawnych Pawłuszyński Piątkowski Wolski Zelent udziela pomocy prawnej i doradztwa prawnego z zakresu prawa farmaceutycznego.
Zachęcamy do kontaktu!